Zal de NS ooit kritiekloos kunnen functioneren?

Minder treinen als het sneeuwt en ook minder treinen als het niet sneeuwt. De aanpassingen van de dienstregeling zorgt voor eindeloze kritiek op de NS tijdens deze wintermaanden. Afgelopen weken vielen de eerste centimeters en daarmee werd straat en spoor in het wit gehuld. De NS kondigde aan dat er minder treinen zouden rijden en dat bracht een hoop klachten met zich mee.

Hoewel we eigenlijk niet anders gewend zijn, is het toch vreemd dat de NS niet vaker in een positief daglicht wordt gezet. Graham Currie, hoogleraar internationaal openbaar vervoer aan de Monash University in Melbourne, vertelde vorig jaar in een interview met de Volkskrant namelijk dat Nederland qua punctualiteit tot de beste spoorwegen ter wereld behoort. Dat wil zeggen dat de treinen hier extreem stipt en op tijd rijden in vergelijking tot andere landen. Dat is best knap als je beseft dat Nederland ook nog eens het drukste spoorwegennet van de Europese Unie heeft. Toch is de NS hier in Nederland regelmatig het mikpunt van kritiek. Om te begrijpen waarom, is het eerst belangrijk om te weten hoe het Nederlandse spoorwegennet werkt.

 

Verzelfstandiging

De NS is verreweg de grootste gebruiker van het Nederlandse spoor. Dat heeft voor een groot deel te maken met de lange geschiedenis die het bedrijf heeft. Van alle spoorwegmaatschappijen die nu nog op de Nederlandse sporen rijden is de NS de enige die al voor de privatiseringsgolf in de jaren negentig bestond. Voor die tijd was NS namelijk een semi- overheidsbedrijf: een privaatrechtelijke onderneming waarbij alle aandelen in handen van de overheid waren.

Dat heeft een halve eeuw uitstekend gewerkt, maar in 1993 besloot de Tweede Kamer om de NS te verzelfstandigen. Dat hield onder andere in dat de NS niet meer het alleenrecht op het spoor kreeg, wat dus betekende dat er ruimte kwam voor concurrentie. Daarnaast werden er vanwege ernstige kritiek op de uitgaven van  de NS subsidies afgebouwd. Ondanks al deze maatregelen bleef de overheid de enige aandeelhouder.

 

Concurrentie

Tot op de dag van vandaag is dat niet veranderd. De NS is nog steeds een privaatrechtelijke N.V. die volledig in handen is van de overheid. Dat is een vreemde status omdat NS dus wel zodanig is verzelfstandigd, dat ze als onafhankelijk bedrijf moeten concurreren met andere bedrijven. Een idee zou dus zijn om NS helemaal te privatiseren. Dan zou het in handen komen van investeerders die economisch gezien het beste met het bedrijf voor hebben.

Maar het probleem wat dan niet verdwijnt is dat er concurrentie op de het Nederlandse spoor blijft. Volledige privatisering leidt automatisch tot een concurrerende markt en waar dat heel vaak prima werkt is het voor het spoor een ramp. Dat bleek uit de privatisering van het spoor in Groot- Brittannië. Daar concludeerden drie vertegenwoordigers van spoorvakbonden in 2016 dat de privatisering vooral had geleid tot onkunde, hebzucht, openbaar verlies en privé- winst ten koste van treinreizigers- en personeel, in plaats van efficiëntie, lagere kosten en meer reizigers-comfort zoals het marktdenken doet suggereren.

En ook in Nederland zien we dat concurrentie op het spoor geld kost. In het noorden en oosten van het land zijn na de verzelfstandiging in de jaren negentig kleine bedrijven als Arriva en Connexxion begonnen op het spoor. Doordat NS daarmee moet concurreren gaat er geld verloren. Geld dat ook geïnvesteerd had kunnen worden in betere treinen, stations en spoor.

Het is misschien een hele lastige opgave om de Nederlandse treinreiziger honderd procent tevreden te houden. Maar om dat te bereiken is het belangrijk dat het geld van NS goed wordt besteed, en niet verloren gaat aan concurrentie. Daarom moet de NS gewoon weer in handen van de overheid komen. Niet alleen op papier- zoals nu het geval is- maar juist ook in de praktijk. Er moeten weer gestructureerde subsidies komen en NS moet de prioriteit op het spoor krijgen. Dan investeer je niet in een commercieel bedrijf, maar in de reiziger.

 

 

 

 

Geef een reactie

Het e-mailadres wordt niet gepubliceerd.