Over twee weken mogen we weer naar de stembus. Op 23 mei zijn er in Nederland verkiezingen voor de Europese Unie. Maar hoe zit die EU precies in elkaar en hoe werken de verkiezingen?
De Europese Unie
De Europese Unie is een federatie van (met het VK nog meegerekend) 28 lidstaten die na de Tweede Wereldoorlog is opgericht. De Unie bestaat uit verschillende organen, elk op haar eigen manier bestuurd en gekozen.
Allereerst is er de Europese Commissie, die zich bezighoudt met het ontwerpen van wetsvoorstellen, het handhaven van de Europese regelgeving en het beheren van de begroting. De instelling is qua taken te vergelijken met het kabinet in Nederland, het dagelijks bestuur. De Commissie bestaat uit 28 leden (één lid per lidstaat) en een voorzitter. Die worden benoemd door de Europese Raad. Deze raad bestaat uit de regeringsleiders van de 28 lidstaten, een aparte voorzitter en de voorzitter van de Europese Commissie. De Europese Raad houdt zich bezig met het algemene beleid van de EU.
Het Europees Parlement is de volksvertegenwoordiging van de Europese Unie. Het Parlement deelt met de Raad van de Europese Unie- een orgaan bestaande uit één afgevaardigde minister per lidstaat- en de Europese Commissie de wetgevende taak. Het Europees Parlement bestaat uit 751 zetels en elk land mag een bepaald aantal zetels invullen. Nederland heeft bijvoorbeeld 29 zetels.
Europese verkiezingen
Tijdens de verkiezingen van 23 mei stemmen Nederlandse burgers op kandidaten die op de kandidatenlijsten van Nederlandse partijen staan. Echter komt het maar weinig voor dat een Nederlandse partij alleen in het Europees Parlement zit. Vaak werken Nederlandse partijen samen met partijen van andere lidstaten en vormen zo een Europese partij. Het Nederlandse CDA zit bijvoorbeeld in de christendemocratische Europese Volkspartij (EVP). En het Nederlandse PvdA zit in de Partij van Europese Socialisten (PES).
De partijen hoeven niet per se samen te werken door middel van een Europese partij. Een alternatief is een Europese fractie. Het verschil is dat zo’n fractie geen eigen bestuur met voorzitter heeft, zoals de EVP dat bijvoorbeeld wel heeft. Een fractie moet minstens 25 afgevaardigden tellen uit minimaal een kwart van de lidstaten.
Als Nederlandse inwoner stem je dus op papier op een Nederlandse partij, maar indirect stem je voor een Europese fractie of partij.
Frans Timmermans
De voorzitter van de Europese Commissie is op dit moment Jean-Claude Juncker. Zijn termijn loopt nog tot en met oktober, daarna zal er een nieuwe voorzitter benoemd worden door de Europese Raad. De huidige vicevoorzitter is Frans Timmermans van de Nederlandse PvdA en hij stelt zich beschikbaar voor het voorzitterschap van de Europese Commissie. De komende verkiezingen kunnen een belangrijke rol voor hem spelen.
De Europese Raad heeft voor het benoemen van de voorzitter van de Commissie namelijk goedkeuring nodig van het Europees Parlement, dat dus op 23 mei herkozen wordt. Om een kans op het voorzitterschap te maken, moet Timmermans in zijn Europese fractie (S&D) ‘Spitzenkandidat’ worden, een soort lijsttrekker. Zijn concurrent voor die positie is de Slowaakse Marcos Sefcovic, maar die maakt weinig kans aangezien Timmermans steun heeft van de Duitse SPD, een machtige partij in de sociaaldemocratische fractie.
Als ‘Spitzenkandidat’ is Timmermans nog niet per definitie zeker van zijn rol als opvolger van Juncker, ook niet als de sociaaldemocraten de grootsten worden. Bij de vorige verkiezingen in 2014 werd wel de ‘Spitzenkandidat’ van de grootste partij gekozen- dat was toen Juncker- maar dat is niet hoe het standaard gaat. Het komt erop neer dat Timmermans een goede indruk zal moeten achterlaten bij de leden van de Europese Raad en het Europees Parlement. Dan maakt hij een goede kans.